Η θανατική ποινή

Η ύψιστη των ποινών από υπάρξεως οργανωμένων ανθρώπινων κοινωνιών, η εσχάτη των ποινών, ήταν και είναι μέχρι σήμερα η εις θάνατον καταδίκη. Η αυστηροτέρα των ποινών που η δικαιοσύνη κρίνει ως η πρέπουσα για κάποιο αδίκημα.

Είναι άραγε ένα είδος εφαρμογής του Μωσαϊκού Νόμου (Παλαιά Διαθήκη - Έξοδος ΚΑ’ 24) περί ανταποδόσεως του κακού που έκανες με τον ίδιο ακριβώς τρόπο ή ισοφαρίζοντας με την αφαίρεση της ζωής του κατηγορουμένου; Είναι η έκφραση του αιμοδιψούς ανθρωπίνου ενστίκτου, ένα μέσο κοινωνικού παραδειγματισμού ή είναι η θυσία στην ‘’ιδανική’’ κοινωνία που ονειρευόμαστε και η «τακτική της χωματερής»;

Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν καταδικαστεί όλους αυτούς τους αιώνες να απαλλάξουν από την παρουσίας τους την πλάση. Αρκετά παλαιότερα ωστόσο, η εν λόγω ποινή επιβαλλόταν ιδιαιτέρως και για ηθικούς λόγους εν αντίθεση με την σημερινή επικρατούσα κατάσταση (πλην εξαιρέσεων) που επιβάλλεται κατά κόρων για εγκληματικές πράξεις.

Μέθοδοι εκτέλεσης θανατικής ποινής

Κάθε άλλο παρά μη ευρηματικός, ο άνθρωπος εισήγαγε πολλούς τρόπους για την εκτέλεση της θανατικής ποινής. Τρόποι που άλλαζαν από εποχή σε εποχή και αναλόγως το βαθμό του αδικήματος.

Λιθοβολισμός, βρασμός σε νερό, λάδι ή πίσσα, κάψιμο - ‘’στην πυρά’’, γδάρσιμο – αφαίρεση δέρματος, σταύρωση, απαγχονισμός, αφαίρεση εντοσθίων, αργός θάνατος με μαχαιριές, διαμελισμός, σούβλισμα, εκτελεστικό απόσπασμα, θάλαμος αερίων, ηλεκτρική καρέκλα και θανατηφόρα ένεση είναι κάποια από τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν στη διάρκεια των αιώνων για την αφαίρεση της ζωής των καταδικασθέντων.

Ιστορικά πρόσωπα που καταδικάστηκαν σε θάνατο

-       Ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Σωκράτης καταδικάστηκε σε θάνατο με πόση κωνείου το 399 π.Χ από το δικαστήριο της Ηλιαίας με 281 καταδικαστικούς ψήφους κατηγορούμενος για ασέβεια προς τους Θεούς αλλά και για διαφθορά των νέων διαμέσου της διδασκαλίας του.

-       Ο Ιησούς ο Ναζωραίος παραπέμφθηκε σε δίκη  (ουσιαστικά καταδικάστηκε από το ιερατείο της εποχής σε μαρτυρικό θάνατο με σταύρωση) ενώπιων του επιτρόπου Ιουδαίας Ποντίου Πιλάτου με την κατηγορία της βλασφημίας επικαλούμενος ότι είναι ο Υιός του Θεού (Χριστός).

-       Η Ιωάννα της Λωρραίνης (Jeanne d'Arc), πρωταγωνιστικό πρόσωπο στους πολέμους των Γάλλων εναντίων των Άγγλων, καταδικάστηκε το 1431 από το εκκλησιαστικό δικαστήριο της Rouen για μαγεία και ρίχθηκε στην πυρά.

-       Ο Ιταλός κοσμολόγος, φιλόσοφος και μαθηματικός Giordano Bruno καταδικάστηκε το 1600 από την Ιερά Εξέταση να καεί ζωντανός για τις κοσμολογικές θεωρίες του.

Πρόσφατες θανατικές καταδίκες

-       Οι Hans Michael Frank (Υπουργός Δικαιοσύνης της Ναζιστικής Γερμανίας), Dr. jur. Wilhelm Frick (Υπουργός Εσωτερικών της Ναζιστικής Γερμανίας), Alfred Jodl (Στρατάρχης Γερμανικών Ενόπλων Δυνάμενων - Deutsche Wehrmacht), Ernst Kaltenbrunner (Αρχηγός του Γραφείου Ασφαλείας της Ναζιστικής Γερμανίας- RSHA), Wilhelm Bodewin Johann Gustav Keitel (Αρχηγός Ανώτατης Στρατιωτικής Διοικήσεως  – OKW Γερμανικών Ενόπλων Δυνάμενων - Deutsche Wehrmacht), Ulrich Friedrich Willy Joachim von Ribbentrop (Υπουργός Εξωτερικών Ναζιστικής Γερμανίας), Alfred Rosenberg (Υπουργός των Ανατολικών κατεχόμενων Περιοχών της Ναζιστικής Γερμανίας), Ernst Friedrich Christoph Sauckel (πληρεξούσιος του Προγράμματος καταναγκαστικής εργασίας της Ναζιστικής Γερμανίας), Arthur Seyss-Inquart (Αυστριακός Καγκελάριος, Επίτροπος της Ναζιστικής Γερμανίας στην Ολλανδία) και Julius Streicher (εκδότης της προπαγανδιστικής εφημερίδας  ‘’Der Stürmer’’ και αντισημιτικών έργων) καταδικάστηκαν σε θάνατο δια απαγχονισμού (1946)  στη δίκη της Νυρεμβέργης (1945-1946). Οι κατηγορίες που τους βάρυναν ήσαν: εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και εγκλήματα πολέμου.

-       Η Ethel και ο Julius Rosenburg καταδικάστηκαν σε θάνατο μέσω ηλεκτρική καρέκλα από το δικαστήριο της Νέας Υόρκης το 1950 για κατασκοπία ατομικής τεχνολογίας υπέρ της Σοβιετικής Ενώσεως. Η ποινή τους εκτελέστηκε το 1953.

-       Γυναίκα στο Ιράκ καταδικάστηκε το 1995 σε θάνατο δια λιθοβολισμού λόγω του αμαρτήματος της μοιχείας.

-       Ο Josheph Wood δολοφόνησε το 1989 στην Αριζόνα των Η.Π.Α την φίλη του και τον πατέρα της. Καταδικασμένος σε θάνατο με θανατηφόρα ένεση, εκτελέστηκε το 2014.

Κοινός παρονομαστής σε όλα τα παραπάνω γεγονότα είναι ένας. Η ύπαρξη μιας κοινωνίας που συνταγματικά – νομοθετικά προβλέπει τη θανατική ποινή, η ανθρώπινη απόφαση - καταδίκη και τέλος η ίδια η πράξη.

Οφείλεται να εξεταστεί γιατί μια κοινωνία να προβλέπει στη νομοθεσία της την ποινή του θανάτου; Παράλληλα, εδώ είναι το σημείο που εγείρονται τα μεγάλα ηθικά και πρακτικά διλήμματα και ερωτήματα. Έχει άνθρωπος δικαίωμα να καταδικάσει σε θάνατο; Έχει άνθρωπος δικαίωμα να αποφασίσει για το αν αξίζει να ζήσει ή να πεθάνει κάποιος; Μπορούμε να ομιλούμε για δικαιοσύνη στην επιβολή θανατικής ποινής; Τι συμβαίνει στην περίπτωση λάθους επιβάλλοντας μια μη αναστρέψιμη κατάσταση; Ποια είναι τα πραγματικά μηνύματα που περνάμε στην κοινωνία;

Κι αν η απάντηση για τους δικαστές και τους δημίους είναι απλή – «Είναι όργανα που ακολουθούν τους νόμους» – ποια η απάντηση για τις νομοθεσίες που προέβλεπαν και προβλέπουν ακόμα τη θανατική ποινή; Οι νόμοι δημιουργούνται από τους ανθρώπους σύμφωνα με τις ανάγκες της εκάστοτε κοινωνίας. Και η ύπαρξη της θανατικής ποινής καταδεικνύει μια κοινωνία που κυριαρχεί το αίσθημα του φόβου.

Σήμερα, περίπου στα 2/3 των κρατών σε παγκόσμια κλίμακα έχει καταργηθεί δια νόμου ή δεν υφίσταται η ποινή του θανάτου. Σε κάποια κράτη προβλέπεται συνταγματικά όμως εφαρμόζεται σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις (πχ. εσχάτη προδοσία, εγκλήματα πολέμου), σε κάποιες χώρες έχει να εφαρμοστεί πολλά χρόνια ενώ σε περίπου 35 χώρες, που αποτελούν όμως επί της ουσίας παραπάνω από το μισό του ανθρώπινου πληθυσμού, διατηρείται και εφαρμόζεται. Κάποιες από αυτές είναι οι Η.Π.Α {32 από τις 50 πολιτείες (2012)}, η Κίνα, η Ινδία, η Ινδονησία, το Ιράν, το Ιράκ, η Σαουδική Αραβία, η Βόρεια Κορέα, η Ιαπωνία και άλλες. Κοινωνίες που θα μπορούσαν κάλλιστα να χαρακτηριστούν υπερεγωτικές και φοβικές ενώ ιδιαιτέρως οι Μουσουλμανικές κουβαλούν επιπροσθέτως κι ένα αυστηρό θρησκευτικό πλαίσιο με μεγάλη επιρροή.

Η θανατική ποινή στην Ευρώπη

Σύμφωνα με το Άρθρο 1. του 6ου πρωτόκολλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου που επικυρώθηκε από όλες τις χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης απαγορεύεται σε κράτη – μέλη της η εφαρμογή της θανατικής ποινής. Μοναδική εξαίρεση στο άρθρο 2. όπου προβλέπει ότι οι χώρες μπορούν με νόμο να προβλέπουν τη θανατική ποινή για πράξεις εν καιρώ πολέμου ή άμεσης απειλής πολέμου. Γενικότερα, εν έτη 2017 σε καμία χώρα της Ευρώπης δεν υφίσταται νομοθετικά και δεν εφαρμόζεται ως ποινή, με μία και μοναδική εξαίρεση την Λευκορωσία.

Η θανατική ποινή στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα, η θανατική ποινή καταργήθηκε το 1993  (Νόμος 2172/1993, άρθρο 33, παράγραφος 1, ΦΕΚ Α΄ 207) και θεσπίστηκε συνταγματικά στην αναθεώρηση του 2001. Αξίζει να αναφερθεί πως η χώρα μας ήταν από τις τελευταίες ευρωπαϊκές χώρες που κατήργησαν συνταγματικά την ποινή του θανάτου. Η τελευταία εκτέλεση επί ελληνικού εδάφους πραγματοποιήθηκε το 1972 (περίπτωση Λυμπέρη – σκότωσε πεθερά, γυναίκα και τα δύο του παιδιά) ενώ ο Νίκος Κοεμτζής με την γνωστή σε όλους ‘’παραγγελιά’’ ήταν ο πρώτος που είχε αποφύγει την εσχάτη των ποινών.

Η «παράδοξη» θανατική ποινή της Ιαπωνίας

Ένα διαφορετικό - εν συγκρίσει με το δυτικό - σύστημα το οποίο στη θεωρία του έχει πρόθεση να διαφυλάξει την ανθρώπινη υπόσταση εφαρμόζεται στην χώρα της άπω ανατολής. Ο καταδικασθέντας σε θάνατο καθώς και οι συγγενείς του, δεν γνωρίζουν την ημερομηνία και την ώρα που θα πραγματοποιηθεί η εκτέλεση. Απλά, ξαφνικά, μια ημέρα η ποινή θα εκτελεσθεί.

Η αναμονή

Από τη στιγμή της ανακοινώσεως της ποινής μέχρι την εκτέλεσή της ο κατηγορούμενος βιώνει τον πρώτο θάνατο – πιθανόν και τον πιο επώδυνο. Η είδηση της θανατικής καταδίκης είναι σπάνιο να αφήσει ακλόνητο ακόμα και τον πιο σκληρό άνθρωπο. Η ιδέα του ‘’μελλοθάνατου’’ συγκρούεται μετωπικά με την φυσική πορεία της ζωής δημιουργώντας μια συναισθηματική καταρράκωση, ένα συναισθηματικό γκρέμισμα το οποίο είτε θα φέρει με τον καιρό συμβιβασμό – συνειδητοποίηση με την ιδέα - είτε θα γεννήσει την ύστατη ελπίδα είτε καρτερικά θα αναμένει τη λύτρωση. Κι αν παλαιότερα κυρίως η ποινή ήταν άμεσα εκτελέσιμη, στην πορεία εισήχθησαν τα βασανιστήρια μέχρι την εκτέλεση, για να φτάσουμε στις σημερινές ανεπτυγμένες κοινωνίες όπου μεταξύ καταδίκης και εκτελέσεως μεσολαβούν συνήθως μέρες, μήνες ή έτη φυλακίσεως.

Το λάθος

Το 1991 στο Τέξας των Η.Π.Α ξεσπάει φωτιά στο σπίτι του Cameron Todd Willingham και οδηγεί στο θάνατο τις 3 ανήλικες κόρες του που βρίσκονταν μαζί του εντός σπιτιού. Ο ίδιος καταφέρνει και γλιτώνει. Ο εισαγγελέας κατηγόρησε τον Willingham πως είχε επιλέξει τον εμπρησμό του σπιτιού του για να καλύψει τα σημάδια κακοποίησης που έφεραν οι κόρες του ανεξαρτήτως ότι δεν είχε κατηγορηθεί ποτέ για κάτι τέτοιο. Τα πειστήρια που συγκεντρώθηκαν για να στηρίξουν τις κατηγορίες δεν ήταν αρκετά ούτε όμως και αυτά που θα αποδείκνυαν το αντίθετο. Χαρακτηριστικό είναι δε ότι ο δικαστικός ψυχίατρος της υποθέσεως αναφερόμενος στις αφίσες μουσικών συγκροτημάτων που είχε ο Willingham όπως οι Iron Maiden και οι Led Zeppelin τον χαρακτήρισε ως «εξαιρετικά επικίνδυνο ψυχοπαθή μιας που τα παραπάνω αποτελούσαν στοιχεία που επιβεβαιώνουν την τάση του για βία και φόνο». Ισχυρά ενοχοποιητικά στοιχεία δεν εμφανίστηκαν εντός του δικαστηρίου, οι καταθέσεις των αυτόπτων μαρτύρων ήταν αντιφατικές και ασαφείς, ενώ όταν δόθηκε η δυνατότητα στον Willingham για ισόβια κάθειρξη με αντάλλαγμα την ομολογία του, εκείνος την αρνήθηκε επικαλούμενος την αθωότητά του. Ο Cameron Todd Willingham καταδικάζεται σε θάνατο το 1992 και το 2004 φεύγει από τη ζωή μετά τη χορήγηση θανατηφόρας ένεσης. Το 2009 η ίδια η πολιτεία του Τέξας άνοιξε εκ νέου την υπόθεση, καταλήγοντας εντέλει στο συμπέρασμα ότι ήταν αθώος…

Ο Cameron Todd Willingham λοιπόν, είναι πιθανότατα ένας από τους χιλιάδες αθώους που αδίκως καταδικάστηκαν και αφαιρέθηκε η ζωή τους στη διάρκεια της ανθρωπότητας. Αμερικανική έρευνα έδειξε πως περίπου 1/30 που καταδικάζεται σε θανατική ποινή και εκτελείται, μακροπρόθεσμα αποδεικνύεται πως είναι αθώος.

Τι συμβαίνει σε αυτήν την περίπτωση; Ποιος κατήγορος, εισαγγελέας, δικαστής, αστυνόμος, ποια πολιτεία, ποιος πρόεδρος και ποια νομοθεσία θα πάρει την ευθύνη αυτής της μη ανατρέψιμης καταστάσεως; Όχι απλά την ευθύνη αφαίρεσης μιας ζωής αλλά την ευθύνη αφαίρεσης μιας ζωής αθώου! Είναι περιττό να αναφερθώ στην διαπόμπευσή του αθώου, τα χρόνια φυλάκισης, τα βιώματα και τις κακουχίες – ταλαιπωρίες μέχρι την θανάτωσή του.

  

Ζωή-τιμωρία

Τον Απρίλιο του 2015 ένας Αμερικανός που πέρασε σχεδόν 30 χρόνια στην πτέρυγα των θανατοποινιτών σε φυλακή της Αλαμπάμα, κατηγορούμενος για δύο φόνους που ποτέ δεν έκανε, απαλλάχθηκε και αφέθηκε ελεύθερος από δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών. «Ο ήλιος λάμπει και πάλι» ήταν τα πρώτα λόγια του δακρυσμένου 58χρονου Antony Rey Hinton μόλις αφέθηκε ελεύθερος κατόπιν της απόφασης του δικαστηρίου στην κομητεία Τζέφερσον.

Ο δικηγόρος του δήλωσε ότι ο Hinton - ο οποίος είναι Αφροαμερικανός - χρεώθηκε με δύο δολοφονίες, εν μέρει λόγω του χρώματος του δέρματός του. Είχε καταδικαστεί το 1985, για τη δολοφονία δυο υπαλλήλων φαστ-φουντ κατά τη διάρκεια ληστείας. Η αστυνομία δεν βρήκε ποτέ κανένα αποδεικτικό στοιχείο εναντίον του. Ο Hinton που την εποχή της σύλληψής του ήταν 29 ετών ανέκαθεν υποστήριζε την αθωότητά του καθώς την κρίσιμη εκείνη ημέρα του διπλού φονικού εργαζόταν περίπου 25 χιλιόμετρα μακριά σε μια αποθήκη.

Ο 58χρονος άντρας είναι η 152η περίπτωση καταδικασμένου σε θάνατο που τελικά απαλλάσσεται από το 1973 στις Ηνωμένες Πολιτείες και η δεύτερη μέσα στο 2015, σύμφωνα με ανακοίνωση του Κέντρου Πληροφόρησης για τη Θανατική Ποινή (TRIP). Είναι όμως ένας από τους λίγους κρατούμενους που απαλλάχτηκε μεν αλλά πέρασε τον περισσότερο χρόνο στην πτέρυγα των θανατοποινιτών της φυλακής αναμένοντας την εκτέλεσή του.

  

Ο δικηγόρος του διαβόλου

Καλά τα είπαμε και τα γράψαμε ως τώρα οι θεωρητικοί, φιλοσοφώντας και ηθικολογώντας με αδιάσειστη επιχειρηματολογία δίχως αμφιβολία.

Ένα συνηθισμένο πρωινό Δευτέρας έχεις σηκωθεί γύρω στις 07:30, αγαπημένε αναγνώστα μου, να τοιμαστείς για τη δουλειά σου. Παράλληλα, η αγαπημένη σου συνήθεια. Να πάρεις πρωινό μαζί με τον μονάκριβο και πολυαγαπημένο γιο σου, να πείτε δυο κουβέντες για τα μαθήματα, γκόμενες και για την ομάδα που κέρδισε χτες στο ντέρμπι. Ένα φιλί στα γρήγορα γιατί η ώρα πέρασε και το κουδούνι του σχολείου δεν περιμένει. 20 λεπτά αργότερα το τηλέφωνό σου χτυπά και ο αστυνομικός σου ανακοινώνει πως ένα αυτοκίνητο με οδηγό ένα μεσήλικα υπό την επήρεια αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών καβάλησε το πεζοδρόμιο και σκότωσε θανάσιμα το παιδί σου και άλλους 2 συμμαθητές του…

Ποια πιστεύεις ότι είναι η ποινή που πρέπει να επιβληθεί; Δε πιστεύω να ντρέπεσαι να το παραδεχτείς; Οκτώ γράμματα, το πρώτο Θ.

Δημοσκοπήσεις σήμερα δείχνουν αρκετά σημαντικά ποσοστά υπέρ της θανατικής ποινής. Ιστορικά, ο κόσμος, ο όχλος, ο άνθρωπος, στην πλειοψηφία του λειτουργούσε παρορμητικά, με το θυμικό και επιζητούσε την εύκολη και γρήγορη λύση στο πρόβλημα. Οι κοινωνίες εξελίσσονται συνεχώς. Το «έτσι θέλω» έγινε «λαϊκή απαίτηση», η «λαϊκή απαίτηση» έγινε νομοθεσία και η νομοθεσία έγινε η βάση μια οργανωμένης κοινωνίας όπου οι αποκλίνοντες θα διώκονται και θα τιμωρούνται και οι κλίνοντες θα ευημερούν.

Όπως αναφέρεται και παραπάνω, στην περίπτωση της θανατικής ποινής μια οργισμένη κοινωνία τιμωρεί, πετάει όπως την τρίχα από τη ζύμη το ακατάλληλο και επικίνδυνο κομμάτι της. Την ίδια στιγμή, η φοβισμένη αυτή κοινωνία η οποία επί της ουσίας θέλει να εξουδετερώσει τον φόβο της σκοτώνοντας αυτόν που την φόβισε αλλά και να παραδειγματίσει τους υπολοίπους παίρνει τη θέση του κακοποιού εκφοβίζοντας με τη σειρά της τους μελλοντικούς υποψήφιους παραβάτες (και όχι μόνον) μπροστά στο άγνωστο και τρομερό μονοπάτι του θανάτου. Ο τρόπος δε (το μέσο) που θα χρησιμοποιηθεί θα λειτουργήσει ακόμα πιο εκφοβιστικά δίνοντας ‘’έμφαση’’.

Σε μια ευνομούμενη χώρα λοιπόν, σε μια κοινωνία εξελιγμένη, προοδευτική, που το θυμικό δίκαιο δεν υφίσταται πλέον και τη δικαιοσύνη αποδίδουν δικαστικές αρχές με νομοθεσίες ανθρωποκεντρικού χαρακτήρα, η αφαίρεση μιας ζωής δεν έχει χώρο. Όσο δίκαιο κι αν είναι στα μάτια, τα αφτιά, την ψυχή και το σώμα όλων εκείνων των οικογενειών που βίωσαν, βιώνουν και θα βιώσουν την φρίκη μιας κακουργηματικής πράξης κανείς δεν έχει το δικαίωμα να αφαιρέσει κανενός τη ζωή και εκείνες οι οικογένειες το ξέρουν σίγουρα καλύτερα από όλους μας. Η δικαστική εξουσία αλλά και γενικότερα η κοινωνία, από τη στιγμή που δεν έχει την ικανότητα να δώσει η ίδια κατ’ εντολή ζωή δεν έχει και το δικαίωμα να την αφαιρέσει. Σκοτώνουμε ανθρώπους για να δείξουμε ότι είναι λάθος να σκοτώνουμε ανθρώπους;

Υπόψη συμπεριλήφθηκαν άρθρα από: Amnisty International, Βικιπαίδεια, Άρθρο ‘’Θανατική Ποινή’’ της Μποζανίτου Τάνιας – Δημοσιεύτηκε το 1998 στο ΒΗΜΑ.

Δεπάστας Χαράλαμπος

Κοινωνικός Λειτουργός

Επικοινωνία: anisihesmeres@gmail.com

Blog: depastascharalampos.blogspot.gr

Like us on Facebook: Ανήσυχες Μέρες (Page)

Follow us on Twitter: Depastas Charalampos

@Ch_Depastas