Βάλαμε το χέρι μας και βγάλαμε το Μάτι μας

Ο τίτλος του άρθρου εκτιμώ θα μπορούσε να σταθεί και μόνος του. Χωρίς κείμενο, χωρίς καμία άλλη λέξη. Άλλωστε μετά από τέτοια γεγονότα πόσο φτωχά φαίνονται τα λόγια και οι λέξεις πόσο άχαρες; Τώρα που το θυμικό κατασταλάζει και ο ευεργέτης χρόνος περνά, είπα να γράψω κάποια πράγματα προς ενημέρωση και κυρίως προς σκέψη.

Γίναμε μάρτυρες άλλης μιας εθνικής τραγωδίας. Πυρκαγιά. Κάθε καλοκαίρι ένας τόπος τουλάχιστον θα καεί ολοκληρωτικά με ανυπολόγιστες καταστροφές μέχρι και νεκρούς. Φέτος (προς το παρόν) ήταν η σειρά της Βορειοανατολικής Αττικής. Αρχικά η Κινέττα, Πεντέλη, Νέος Βουτζάς, Ραφήνα, Μάτι, ήταν οι οικισμοί που χτυπήθηκαν.  Η επίσημη ενημέρωση προς το παρόν μιλάει για πάνω από 80 νεκρούς, εκατοντάδες στρέμματα έγιναν στάχτη ενώ τα καταστρεμμένα σπίτια υπολογίζονται από τις αρχές περίπου στα 1200. Άκουσα ένα σχόλιο περί τούτου. Έλεγε πως ακόμα και σε θερμό πολεμικό επεισόδιο να εμπλεκόμεθα, τόσους νεκρούς σε τόσο λίγη ώρα δε θα είχαμε. Ανυπολόγιστη περιβαλλοντική καταστροφή στην ήδη αποπνιγμένη Αττική, μεγάλες υλικές ζημιές και ασφαλώς ο ανθρώπινος παράγον. Κλείσανε σπίτια, διαλύθηκαν οικογένειες.

Παρακάτω ξεδιπλώνω τη συλλογιστική μου. Εστιάζει σε τρεις παράγοντες κι αυτούς θα αναλύσω ευθύς. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα, το κράτος και τέλος οι πολίτες, οι πολίτες των πληγέντων περιοχών αλλά και οι υπόλοιποι, εμείς.

Τα ακραία καιρικά φαινόμενα που επικράτησαν στην περιοχή ήταν, εξαιρουμένης της υψηλής θερμοκρασίας (38^οC – φυσιολογική για την εποχή), ισχυρότατοι δυτικοί άνεμοι που έφτασαν μέχρι και τα 12 μποφόρ (124 χλμ/ώρα) σύμφωνα με τα μέσα. Ένα εξαιρετικά σπάνιο φαινόμενο, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί τυφώνας σύμφωνα με την κλίμακα των ανέμων, για στεριανό άνεμο. Συνυπολογίζοντας όσα παρατηρούμε τελευταία (ολοένα εντονότερο και συχνότερο το φαινόμενο της αφρικανικής σκόνης, εντονότερες βροχές, καταιγίδες, χιονοπτώσεις, χαμηλές και υψηλές θερμοκρασίες σε εποχές που δεν είναι σύνηθες) αλλά και την καταστροφή του περιβάλλοντος (μόλυνση, εξορύξεις, καταπατήσεις, αλλαγή γεωμορφολογίας κ.α) παρατηρούμε ότι κάτι αλλάζει, η φύση αλλάζει, το κλίμα αλλάζει και για αυτό ευθύνεται εξ’ολοκλήρου ο άνθρωπος. Θα μπορούσαμε να πούμε το χιλιοειπωμένο “η φύση εκδικείται”, θα έλεγα όμως πως απλώς προσαρμόζεται στον βιασμό. Κακά τα ψέματα λοιπόν, υπό αυτές τις συνθήκες το αποτέλεσμα ήταν σχεδόν προδιαγεγραμμένο. Κι όταν λέω αποτέλεσμα εννοώ την ταχεία εξάπλωση της πυρκαγιάς σε μια δασική έκταση.

Το κράτος για μπορέσει να ανταπεξέλθει σε μια τέτοια πρόκληση, διαθέτει μέσα πενιχρά, πεπαλαιωμένα καθώς επίσης λιγοστό και παραμελημένο ανθρώπινο δυναμικό. Φάνηκε για ακόμη μία φορά η έλλειψη σχεδίου, οργάνωσης και συντονισμού μεταξύ των φορέων, έδειξε ανίκανο να πάρει αποφάσεις και να σηκώσει ευθύνες. Ένα κράτος διαχρονικά ευθυνόφοβο, ψηφοθηρικό, ανήμπορο να τηρήσει νόμους. Όπου κράτος βλέπε πολιτικοί και δημόσιοι λειτουργοί. Οι παραιτήσεις θα έπρεπε να γίνουν για λόγους καθαρά ευθιξίας αν και προσωπικά δεν έχουν καμία σημασία. Πολιτικοί και δημόσιοι λειτουργοί καιροσκόποι που ακόμα και υπό αυτές τις συνθήκες το μόνο που νοιάζονται είναι οι μεν να διατηρηθούν και να προβάλουν πόσο άρτιοι είναι ενώ οι δε να υποδεικνύουν σαν άξιοι τα λάθη.

Άξιοι συγχαρητηρίων για ακόμα μια φορά στελέχη των σωμάτων ασφαλείας που με πράξεις αυτοθυσίας και υπερβάλλοντας εαυτό κατάφεραν να κάνουν ότι καλύτερο μπορούσαν. Πραγματικά ανεκτίμητη η προσφορά τους. Εδώ να τονίσω πως αναφέρομαι μόνον σε αυτούς που αξιοκρατικά φορούν αυτές τις στολές, σε αυτούς που είναι κατάλληλα εκπαιδευμένοι και που με τις ηρωικές πράξεις τους κερδίζουν τον θαυμασμό μας όντας παραδείγματα για την ανθρώπινη κοινωνία.

Ακόμα και στη συγκριμένη τραγωδία η μέγιστη ευθύνη του κράτους εκτιμώ βρίσκεται στην πελατειακή του σχέση με τους πολίτες. Ακούστηκε πολλάκις το θέμα των αυθαιρέτων κατοικιών στις πληγείσες περιοχές. Απλά να αναφέρω πως σύμφωνα με στοιχεία η Περιφέρεια Αττικής είναι η πρώτη σε δηλώσεις αυθαιρέτων. Στο Μάτι συγκεκριμένα έχουν δηλωθεί επί παραδείγματι 327 αυθαίρετες κατοικίες.

  Ένα σωστό κράτος δε θα έπρεπε να επιτρέψει ποτέ κάτι τέτοιο. Ένα σωστό κράτος δε θα έπρεπε να νομιμοποιήσει ποτέ κάτι τέτοιο. Είναι συχνό πλέον το φαινόμενο περιοχές εκτός σχεδίου να γίνονται εντός εν μία νυκτί, αυθαίρετα να νομιμοποιούνται με ένα ψήφισμα κτλ κτλ. Δημιουργήθηκε μια κοινότητα εντός δασικής έκτασης κάτι που απαγορεύεται συνταγματικά. Κατάλληλες υποδομές ασφαλώς δεν υπήρχαν και να τα αποτελέσματα! Δεν υπήρχαν έξοδοι διαφυγής, η σηματοδότηση ήταν ανεπαρκής, το οδικό δίκτυο ερασιτεχνικό και άλλα που δεν εμπίπτουν στις γνώσεις μου. Ένα κράτος που νταντεύει την παρανομία και τη διαπλοκή, ένα κράτος που φαίνεται πως υποθάλπει όλα αυτά ή είναι ανίκανο να τα ελέγξει και να τηρήσει τη νομιμότητα.

Ώρα για αυτοκριτική. Πάντα είναι δύσκολη, πάντα είναι σκληρή. Οι πολίτες. Αρχικά γιατί να δημιουργήσεις ένα αυθαίρετο; Η απάντηση εύκολη. Γιατί σε αυτό το κράτος που ζούμε, μπορείς. Ποιος δε θα ήθελε ένα σπίτι ή μια επιχείρηση δίπλα στη θάλασσα, μέσα στο δάσος και μόλις 30’ από την πρωτεύουσα; Πολύ καλό κι όμως αληθινό. Εδώ, θυμήθηκα ένα απόσπασμα από τις ελεγείες του Rilke που έλεγε πως «η ομορφιά είναι η αρχή του τρομερού που μόλις την αντέχουμε και γαλήνια παραμονεύει και να μας καταστρέψει ακόμα. Η ομορφιά σκοτώνει». Σε άλλο αναφερόταν βέβαια αλλά η ουσία παραμένει ίδια.

Ας φανταστούμε όμως πως ζούσαμε σε ένα ιδανικό κράτος που με αποφασιστικότητα και ορμή θα τηρούσε το νόμο για να προστατέψει το περιβάλλον και να μη θρηνήσουμε θύματα όπως πρόσφατα. Ας φανταστούμε λοιπόν πως λίγες μέρες πριν την τραγική 23^η Ιούλη κατέβαιναν μπουλντόζες να κατεδαφίσουν τα αυθαίρετα και γενικότερα να επιβάλλουν το νόμο (έχουν ακουστεί διάφορες παρατυπίες που ειλικρινά δε ξέρω τι να πιστέψω. Για αυτό και δεν αναφέρομαι για να μην αδικήσω. Ασφαλώς αυτά που αναφέρω δεν ισχύουν μόνο για το Μάτι αλλά και για το κάθε Μάτι), τι πιστεύετε θα συνέβαινε; Για να μη κάνω φανταστικές υποθέσεις λοιπόν αν και όλοι ξέρουμε την απάντηση, θα αναφερθώ σε συγκεκριμένο περιστατικό που ήμουν μάρτυρας. Στη διάρκεια πυρκαγιών στη Χίο όταν αποφασίστηκε η δημιουργία αντιπυρικών ζωνών η αντίδραση των περισσοτέρων κατοίκων ήταν να μπαίνουν μπροστά για να εμποδίσουν τις μπουλντόζες, να φωνάζουν πως καταπατάται και καταστρέφεται η περιουσία τους (ελιές, μαστιχόδεντρα κ.α) και διάφορες άλλες ομορφιές. Να ξαναθέσω ερώτημα λοιπόν, ποια πιστεύετε θα ήταν η αντίδραση κατοίκων οικισμού αν τους έλεγε η πολιτεία πως θα έπρεπε να παραχωρήσουν μέρος της περιουσίας τους ή με κάποιον τρόπο να τους χαλάσει η ζαχαρένια με σκοπό την πρόληψη ή τη δημιουργία σωστών υποδομών; Πόσοι θα παρακολουθούσαν μια άσκηση αντιμετώπισης πυρκαγιάς ή εκκένωσης του οικισμού; Πόσοι θα συμμετείχαν σε ένα δημόσιο διάλογο για κάτι τέτοιο; Οφείλουμε κι εμείς να αναλάβουμε τις ευθύνες που μας αναλογούν. Άλλο ένα θέμα παιδείας-νοοτροπίας αναδεύεται που εκτιμώ είναι το σημαντικότερο.

Κλείνω το κεφάλαιο πολίτης με δύο ακόμα συγκεκριμένα παραδείγματα που πολύ με ενόχλησαν και νομίζω καλό είναι να τα έχουμε στο μυαλό μας. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως είναι εξαιρετικό να προσφέρουμε, ιδιαιτέρως όταν ο συνάνθρωπός μας έχει ανάγκη. Η βοήθεια αυτή όμως πρέπει να είναι πραγματική. Μου αρέσει ξέρετε να μιλάω με συγκεκριμένα παραδείγματα, όταν θέλουμε να στείλουμε σε αυτούς τους ανθρώπους ρούχα, παπούτσια κ.α. στέλνουμε πράγματα που είναι σε καλή κατάσταση όχι πράγματα που θέλουμε να ξεφορτωθούμε! Τέλος, το έγραψα και στις Ανήσυχες Μέρες στο facebook, μετά την έκκληση για ψυχολογική στήριξη στους πληγέντες από ειδικούς παρατήρησα ένα “ξεσηκωμό” από συναδέλφους να σπεύσουν δίπλα τους. Ένα λεπτό! Που είναι οι γνώσεις σας, η εκπαίδευσή σας, η εμπειρία σας στην παρέμβαση σε κρίση και το πένθος; Γνωρίζετε πόσο δύσκολη και επίπονη είναι αυτή η διαδικασία και πόσο ιδιαίτερους χειρισμούς απαιτεί; Με ένα απλό πτυχίο, μια άσχετη ειδίκευση, με έλλειψη επαγγελματικής εμπειρίας ή εμπειρία σε άλλη ομάδα και αντικείμενο θα βάζατε απέναντί σας ανθρώπους που έχασαν οικογένειες, παιδιά, γονείς, συγγενείς και περιουσίες; Είναι δυνατόν; Λυπάμαι πολύ για αυτούς γιατί ο κλάδος μας οφείλει να επιδεικνύει ψυχραιμία, διαύγεια και νηφαλιότητα ειδικά σε τέτοιες συνθήκες! Εύχομαι και ελπίζω τα κλιμάκια που συστήθηκαν να απαρτίζονται από ικανούς και έμπειρους επαγγελματίες.

Φυσικά και υπάρχουν άμοιροι ευθυνών. Οι νόμιμοι κάτοικοι των οικισμών, οι απλοί παραθεριστές που ξεκίνησαν το πρωί να πάνε να κάνουν το μπάνιο τους και ασφαλώς τα παιδιά. Συχνά προσπαθώ να βρω τι είναι τρέλα και ποτέ δε κατάφερα να βρω μια πιστική απάντηση. Αυτό ήταν τρέλα! Σε μια στιγμή χάνεις τους ανθρώπους σου, τόσο φρικτά, τόσο άδικα, Αυτό είναι τρέλα! Δε ξέρω πόση δύναμη θέλει κι αν υπάρχει δύναμη για να προχωρήσει αυτός που έμεινε πίσω. Είδα ανθρώπους που έχασαν παιδιά, συντρόφους, γονείς, φίλους και συγγενείς μπροστά στα μάτια τους. Αυτό είναι τρέλα! Βλέπω τις φωτογραφίες των αγνοουμένων και των νεκρών και στα μάτια τους βλέπω τα παιδιά μου, τα ανήψια μου, τα εγγόνια μου, τους γονείς μου, τους παππούδες μου, τους φίλους, τους συγγενείς μου, τη φίλη μου, τη γυναίκα μου. Αυτό είναι τρέλα!

Μια χαραμάδα αισιοδοξίας μέσα σε αυτή τη φρίκη είναι η αλληλεγγύη από συνανθρώπους, κυρίως νέοι σε ηλικία. Από 14 μέχρι 20 χρονών στην πλειοψηφία ήταν σε όλα τα κέντρα συλλογής και κουβάλαγαν και έκαναν διαλογές και ότι άλλο τους ζητούσαν. Μπράβο σας παιδιά!

Κλείνω με χρώμα μέσα σε όλο αυτό το μαύρο. Έτσι πρέπει να γίνει για να συνεχίσουμε ως άνθρωποι κι ως κοινωνία. Κλείνω με την εφτάχρονη Κατερίνα που όταν τη ρώτησα γιατί είσαι εδώ σήμερα, μου απάντησε με τη γλυκιά παιδική της φωνούλα «Για να βοηθήσω ανθρώπους».

Δεπάστας Χαράλαμπος

Κοινωνικός Λειτουργός
MSc "Επαγγελματικής και Περιβαλλοντικής Υγείας - 
Διαχείρισης και Οικονομικής Αποτίμησης"

Επικοινωνία: anisihesmeres@gmail.com
Blog: http://depastascharalampos.blogspot.gr/
Like us on Facebook: Ανήσυχες Μέρες (Page)
Follow us on Twitter: Depastas Charalampos
@Ch_Depastas