Μοναξιά και μοναχικότητα

 

Μοναξιά και μοναχικότητα ή πιο απλά “είμαι μόνος” και “νιώθω μόνος”, έννοιες όχι καινούργιες στους επιστημονικούς κλάδους ωστόσο η εξέλιξη της κοινωνικής ζωής του ανθρώπου και ειδικότερα οι σύγχρονοι τρόποι ζωής κι επικοινωνίας τροποποιούν τις συνθήκες, τα δεδομένα. Παλαιότερα το φαινόμενο της μοναξιάς δεν αναφερόταν τόσο συχνά ή ήταν πιο σύνηθες είτε σε μεγαλύτερης ηλικίας άτομα είτε σε άτομα που ανήκαν σε κάποιες ευπαθείς ή περιθωριοποιημένες ομάδες. Σήμερα, οι άνθρωποι που (αυτό)κατατάσσονται σε  αυτή την κατηγορία έχουν αυξηθεί ανησυχητικά.

Αρχικά, ας ορίσουμε τη διαφορά μεταξύ των δύο ομόριζων εννοιών. Η μοναχικότητα είναι η επιθυμία του να κάνουμε ένα διάλλειμα ή και να μη θέλουμε την κοινωνική επαφή/ κοινωνική ζωή, συνειδητά και χωρίς αυτό να προκαλεί δυσφορία στο άτομο ή να δυσλειτουργεί. Το άτομο αυτό μπορεί να περιτριγυρίζεται από ανθρώπους (οικογένεια, φίλους, γνωστούς, συγγενείς), ωστόσο είτε να τους αποφεύγει είτε η επαφή τους προτιμάει να είναι επιλεκτική κι ορισμένη χωρίς αυτό να μηδενίζει το κοινωνικό του αποτύπωμα. Από την άλλη πλευρά, η μοναξιά είναι αίσθημα δυσφορίας που προκαλείται στο άτομο, νιώθει μόνο του ενώ μπορεί να περιτριγυρίζεται από ανθρώπους (οικογένεια, φίλους, γνωστούς, συγγενείς). Το αίσθημα αυτό είναι δυσβάσταχτο για το άτομο καθώς ανεξαρτήτου κοινωνικών επαφών (πολλοί μπορεί να έχουν ακόμα κι έντονη κοινωνική ζωή), η αίσθησή του είναι ότι δε μπορεί να επικοινωνήσει σε ικανοποιητικό για τον ίδιο το άτομο βαθμό (ή ακόμα και δεν υπάρχει επικοινωνία). Συχνά η αίσθηση της μοναξιάς, το “νιώθω μόνος”, συνοδεύεται κι από ψυχικές νόσους (κυρίως κατάθλιψη κι αγχώδεις διαταραχές). Ωστόσο υπάρχουν και οι άνθρωποι όπου κυριολεκτικά βιώνουν την μοναξιά καθώς δεν έχουν στη ζωή τους άτομα για να συναναστραφούν.

Τα τελευταία χρόνια η “αίσθηση της μοναξιάς” έχει αυξήσει τα ποσοστά της γενικότερα αλλά και ειδικότερα στους νέους, ερευνητικά, αναφέρεται ένα ποσοστό περίπου 1/5. Σημαντικό ρόλο σε αυτό φαίνεται ότι έχει ο σύγχρονος τρόπος ζωής, η μείωση της κοινωνικότητας, των κοινωνικών δικτύων, των κοινωνικών επαφών και η αύξηση της τεχνολογίας (ιδίως η αύξηση χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ως βασικό μέσο επικοινωνίας σε κάποιες ηλικιακές ομάδες).

Η επικοινωνία και η κοινωνικότητα είναι μία ανθρώπινη ανάγκη που μπορεί να εκφραστεί από τον άνθρωπο με διάφορους τρόπους. Ο σύγχρονος τρόπος κοινωνικής επαφής σε πολλές περιπτώσεις έχει αντικαταστήσει την άμεση επικοινωνία (δε βλέπουμε, δεν ακούμε, δεν αγγίζουμε τον άλλο) με αποτέλεσμα κάποιες από τις επικοινωνιακές ανάγκες να μένουν ανικανοποίητες. Ακόμα, συχνό είναι πλέον το φαινόμενο της αναζήτησης απρόσωπης επικοινωνίας η οποία συνήθως πραγματοποιείται σε ένα επιδερμικό επίπεδο, συνεχίζοντας ωστόσο να μην καλύπτει το φάσμα αυτής τη σημαντική ανθρώπινη ανάγκη (τηλέφωνο – chatting). Όλο και συχνότερα συναντάται πλέον η “κοινωνική αδεξιότητα”, δηλαδή να μη γνωρίζει το άτομο βασικές δεξιότητες επικοινωνίας, συχνά έως τα όρια του ακατάλληλου. Εκτός αυτών όμως, οι σύγχρονες κοινωνίες υιοθετούν την αποξένωση, και την αδιαφορία για τον συνάνθρωπο. Ο ίδιος ο τρόπος που ζουν οι μεγάλες μάζες στις μεγαλουπόλεις, σε πολυκατοικίες και γειτονιές πλέον δε γνωρίζουν τους γείτονές τους ή και αδιαφορούν για αυτό που τους συμβαίνει.

Το “δε προλαβαίνω”, “θα τα πούμε στο τηλέφωνο/σε μήνυμα” είναι πλέον κάτι οικείο για όλους. Οι παλιές βεγγέρες όπου όλοι μαζεύοντας σε αυλές και μιλούσαν ή οι μαζώξεις σε σπίτια και πλατείες έχουν γίνει τα σύγχρονα chat rooms. Το φλερτ πλέον γίνεται μέσω γραπτών μηνυμάτων. Μιλάμε και κοιτάμε οθόνες ή είμαστε απορροφημένοι στις δικές μας σκοτούρες κι όχι στον συνομιλητή μας. Αυτή η μη ικανοποίηση της ανθρώπινης ανάγκης για επικοινωνία προκαλεί την συναισθηματική και κοινωνική απόσυρση ανθρώπων κάνοντάς τους να “νιώθουν μόνοι”.

Χαράλαμπος Δεπάστας

Κοινωνικός Λειτουργός
Υποψήφιος Διδάκτωρ Κοινωνικής Εργασίας

Επικοινωνία: anisihesmeres@gmail.com
Blog: http://depastascharalampos.blogspot.gr/
Like us on Facebook: Ανήσυχες Μέρες (Page)
Follow us on Twitter: Charalampos Depastas
@Ch_Depastas