Το στίγμα

 
   Το στίγμα είναι ένας όρος αόριστος και δύσκολα προσεγγίσιμος. Θα ήταν δόκιμο να λέγαμε πως περιέχει την συγχώνευση τριών σχετικών συστατικών. Την έλλειψη γνώσης από το άτομο, υπό την μορφή της άγνοιας (στερεότυπα), την αρνητική προδιάθεση (προκατάληψη) και τη διάκριση.

   Το στίγμα και γενικότερα ο στιγματισμός, γεννάται από το κοινωνικό περιβάλλον και συνοδεύει άτομα, ομάδες ή κοινωνίες. Κατ’ επέκταση μπορούμε να ομιλούμε για κοινωνικό στιγματισμό. Αυτή η αντίδραση, η στάση, η συμπεριφορά του κοινωνικού περιβάλλοντος έχει εκπληκτικά χαρακτηριστεί βιβλιογραφικά και ως «νόσος» ενώ σε πολλές περιπτώσεις  όπως τον στιγματισμό ομάδων που «νοσούν» και βάλλονται από τον κοινωνικό στιγματισμό μιλάμε ξεκάθαρα για μια «δεύτερη νόσο».

   Είναι η απώλεια της κοινωνικής υπόστασης, η «κατεστραμμένη ταυτότητα» και οι διακρίσεις που βιώνονται ως αποτέλεσμα σειράς αρνητικών στερεοτύπων. Δηλαδή ακλόνητων και άκαμπτων κοινωνικών γνωστικών δομών που καθορίζουν τη συμπεριφορά μας. Η θετική ή αρνητική πεποίθηση για κάτι, χωρίς ορθολογικότητα αρκεί ώστε να προκαλέσει δυσαρμονία στο άτομο, την ομάδα, την κοινωνία. Παράδειγμα: Τα Άτομα με Αναπηρία δεν προσφέρουν τίποτα στην κοινωνία.

   Η αποδοχή αυτών των πεποιθήσεων – στερεοτύπων δημιουργούν και αναπτύσσουν γνωσιακές και συναισθηματικές αντιδράσεις. Τις γνωστές σε όλους μας προκαταλήψεις. Παράδειγμα: Ενστερνίζομαι την άποψη πως τα Άτομα με Αναπηρίες δεν μπορούν να προσφέρουν στην κοινωνία.

   Σαν επιστέγασμα όλης αυτής της διαδικασίας έρχονται οι διακρίσεις, όπου είναι η αντίδραση στη συμπεριφορά που ακολουθεί την προκατάληψη. Συνηθέστερη αντίδραση, ο (κοινωνικός) αποκλεισμός. Παράδειγμα: Δεν προσφέρω θέση εργασίας σε Άτομο με Αναπηρία.

   Αναμφίβολα, οι ψυχικά νοσούντες, ακόμη και σήμερα, βιώνουν τη μεγαλύτερη και σκληρότερη μορφή του κοινωνικού στιγματισμού με μικρές τάσεις μείωσης, εκτιμώ. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σε συνδυασμό με την έλλειψη επαρκών γνώσεων από το κοινωνικό σύνολο φέρνει τη διάκριση και τον αποκλεισμό, εν αντιθέσει με άλλες ομάδες που βιώνουν τον κοινωνικό στιγματισμό (όπως οι μαύροι ή οι ομοφυλόφιλοι επί παραδείγματι, οι οποίοι συχνά αναπτύσσουν ισχυρούς «μηχανισμούς άμυνας» είτε με την μορφή γκέτο είτε με την εξύψωση του εγώ), οι ψυχικά νοσούντες μη μπορώντας να διαχειριστούν την κατάσταση συνήθως αποσύρονται και αυτοστιγματίζονται με τεράστια επίδραση στην ποιότητα ζωής τους.

   Το στίγμα των φυσικών ασθενειών όπως ο καρκίνος, η φυματίωση και η επιληψία έχουν μειωθεί αισθητά παγκοσμίως. Βήματα μπροστά έχουν γίνει ακόμα για τους τοξικομανείς, την πορνεία, την ομοφυλοφιλία, το AIDS.

   Ας μην εθελοτυφλούμε και ας μην τρέφουμε φρούδες ελπίδες. Στις κοινωνίες υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν οι ανισότητες αυτής της μορφής καθώς η διαφορετικότητα είναι «δύσπεπτη». Είναι το στίγμα της ίδιας της κοινωνίας. Σαν μονάδες αυτό που οφείλουμε να κάνουμε είναι να λαμβάνουμε γνώση και να έχουμε ανοιχτό μυαλό καθώς όπως και τα αλεξίπτωτα, έτσι και τα μυαλά λειτουργούν μόνο ανοιχτά.

Δεπάστας Χαράλαμπος

Κοινωνικός Λειτουργός

Επικοινωνία: anisihesmeres@gmail.com
Blog: http://depastascharalampos.blogspot.gr/
Like us on Facebook: Ανήσυχες Μέρες (Page)
Follow us on Twitter: Depastas Charalampos
@Ch_Depastas