Ενισχύουν τα κινούμενα σχέδια το στιγματισμό των ψυχικά ασθενών;

 
    Όλοι μας μεγαλώσαμε με τη συντροφιά των κινουμένων σχεδίων, οι παλαιότεροι με τους ήρωες των κόμικς και ούτω καθεξής. Πόσο αθώοι όμως είναι οι ήρωες αυτών των ιστοριών; Τι μηνύματα, αλήθεια, περνάνε στα παιδιά; Πόσο ευθύνονται για τη διαμόρφωση των στάσεων, των αντιλήψεων και των κοινωνικών προτύπων;

   Ερωτήματα που πολύ δύσκολα θα βρουν απάντηση, ίσως να μη τα σκεφτήκαμε και ποτέ. Ας δώσουμε βάση όμως στις παρακάτω έρευνες και βιβλιογραφικές αναφορές που έχουν γίνει κατά καιρούς και που ίσως μας κάνουν να δούμε με διαφορετικό μάτι τους παιδικούς μας ήρωες αλλά και τους κακούς των ιστοριών. 

   Από την παιδική ηλικία λοιπόν, σύμφωνα με έρευνες, φαίνεται πως οι άνθρωποι βάζουν το στιγματισμό για τους ψυχικά ασθενείς στην κοινωνική τους ζωή.

   Σε μελέτη που έγινε στην Νέα Ζηλανδία, βρέθηκε πως το 46% των παιδικών κινουμένων σχεδίων περιέχει κάποια αναφορά σε ψυχική ασθένεια. Αναλύοντας το λεξιλόγιο που χρησιμοποιήθηκε διαπιστώθηκε πως χρησιμοποιείτο κυρίως αρνητικό και πλήρως ασεβές προς τα άτομα αυτά. Παρουσίαζαν τους χαρακτήρες αυτούς ως άτομα βίαια που συνήθως χάνουν τον έλεγχο, τρομακτικά ή σαν άτομα χλευασμού ή φόβου (Rose et al., 2007).

   Παρόμοια έρευνα έχει πραγματοποιηθεί και για τις γνωστές παγκοσμίως παιδικές ταινίες του Disney. Εκεί λοιπόν διαπιστώθηκε πως σε ποσοστό 85% περιέχουν λεκτικές αναφορές στην ψυχική ασθένεια και χρησιμοποιήθηκαν κυρίως για να διακρίνουν και να δυσφημίσουν τους χαρακτήρες (Rose et al., 2007).

   Όλοι μας θα θυμόμαστε την άγρια αχτένιστη τρίχα και το ατημέλητο ντύσιμο να είναι τα κλασικά οπτικά σημάδια της «τρέλας». Τον «χαζό», τον «βλάκα» που όλοι τον χλευάζουν και δεν του δίνουν πολύ σημασία. Τα παραληρήματα των κακών, οι βίαιες αντιδράσεις τους, η περίεργη όψη τους. Ακόμα – ακόμα και η ύπαρξη κάποιας σωματικής ή κινητικής αναπηρίας, η έλλειψη οφθαλμού, η περίεργη ομιλία, η δυσμορφία, είναι χαρακτηριστικά σημάδια, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, του φόβου και του κακού ή στην καλύτερη των περιπτώσεων της γελοιοποίησης» (Pirkins et al., 2006).

    Αξίζει να σημειωθεί πως πολυάριθμες μελέτες στα έργα της μεγάλης οθόνης έχουν δείξει ότι βίαιες ή κακές πράξεις είναι πολύ πιθανότερο να διαπραχθούν από τους επί της οθόνης χαρακτήρες με ψυχική διαταραχή από ότι από άλλους χαρακτήρες και σε ποσοστό πολύ υψηλότερο μάλιστα από αυτό που παρουσιάζεται στην πραγματική ζωή (Pirkins et al., 2006).

   Σύμφωνα με τα παραπάνω, γίνεται κατανοητό πως στην πιο ευαίσθητη και σημαντική ηλικία, την ηλικία της διαμόρφωσης χαρακτήρα, προτύπων και στάσεων, τα μηνύματα που περνιούνται στους μικρούς μας φίλους ίσους να μην είναι και τόσο «αθώα». Φαίνεται λοιπόν πως τα κινούμενα σχέδια μπορούν να ενοχοποιηθούν για τον στιγματισμό του ψυχικά πάσχοντα και τα κοινωνικά στερεότυπα των ανθρώπων και κατ’ επέκταση των κοινωνιών.

Βιβλιογραφία

1.    Pirkis, J., Blood, W., Francis, C., McCallum, K. On-Screen Portrayals of Mental Illness: Extent, Nature, and Impacts. Journal of Health Communication, 2006; 11: 523 – 541.

2.      Rose, D., Thornicroft, G., Pinfold, V., Kassam, A.250 labels used to stigmatise people with mental illness. BioMed Central Ltd, 2007;7:97.

Δεπάστας Χαράλαμπος

Κοινωνικός Λειτουργός

Επικοινωνία: anisihesmeres@gmail.com

Blog: depastascharalampos.blogspot.gr

Like us on Facebook: Ανήσυχες Μέρες (Page)

Follow us on Twitter: Depastas Charalampos

@Ch_Depastas