Πίσω από το κάδρο

 

Πίνακας: The kiss (Gustav Klimt)

Δεν ανακάλυψαν την Αμερική όσοι κοινωνικοί επιστήμονες μιλούσαν για έξαρση βίας και δη ενδοοικογενειακής βίας, ως μεσομακροπρόθεσμη συνέπεια των ιδιαίτερα ψυχοπιεστικών καταστάσεων που βιώνουν οι άνθρωποι την περίοδο της πανδημίας. Από αυτές τις δύσκολες συνθήκες δε θα μπορούσε να απέχει κι η ελληνική κοινωνία, ωστόσο σημαντική διαφορά, παράλληλα βρίσκεται για πάνω από μία δεκαετία σε βαθιά οικονομική κρίση κι ανεργία.

Οι αριθμοί εδώ και καιρό αποτυπώνουν αυτή την προδιαγεγραμμένη πορεία, ωστόσο δε θα πρέπει να πλανιόμαστε, δεν είναι φαινόμενα μόνο του σήμερα. Κακοποιήσεις και δολοφονίες ανδρών, γυναικών, ηλικιωμένων, παιδιών, ζώων, γινόντουσαν πάντα, γίνονται και θα συνεχίζουν δυστυχώς να γίνονται ως αποτέλεσμα ανθρώπινης παθογένειας αλλά και των κοινωνιών εν γένει. Σήμερα, πέραν των ιδιαίτερα δύσκολων συνθηκών που βιώνουμε, έχουμε και την “ευκολία” του να γινόμαστε άμεσα δέκτες ειδήσεων, πόσο μάλλον κακών.

Η ελληνική κοινωνία στην επικράτειά της κι όχι μόνον στην επαρχεία, είναι μία κοινωνία πατριαρχική στην πλειοψηφία, όχι ιδιαίτερα σύγχρονη, με πεπαλαιωμένες αντιλήψεις, αξίες κι αρχές, συχνά οπισθοδρομική και συντηρητική κατά βάση. Μία κοινωνία που χρειάζεται ριζικές αλλαγές και νέες κατευθύνσεις για να μπορέσει να ξεφύγει από στεγανά, να προχωρήσει και να εξελιχθεί. Περί ισότητας των φύλων, κάτι που έχει έρθει έντονα στην επικαιρότητα πάλι, αρκεί να αναφέρω ότι η πρώτη ψήφος έπεσε από ελληνικό γυναικείο χέρι το πρόσφατο 1952, την ώρα που στη Βρετανία ή στη Γερμανία ψήφιζαν ήδη από 30 χρόνια πριν (1918) ενώ στη Γαλλία μόλις από το 1944! Αναφέρω μόνο αυτό το παράδειγμα για να μην πλατειάσω, ωστόσο εκτιμώ είναι απολύτως αντιπροσωπευτικό. Για την Εύα που πήρε στο λαιμό της τον Αδάμ, θα κατηγορηθώ πάλι για εμπάθεια. Τα πρωτόγονα ένστικτα επικρατούν όταν το πράγμα ζορίζει κι πιο δυνατός, ο χειροδύναμος, επικρατεί. Πράγματι, ο άντρας από φύση του είναι μυϊκά ισχυρότερος, έχει πιο επιθετικά ένστικτα καθώς επίσης είναι και πιο ευάλωτος στην παθολογία σε σύγκριση με τη γυναίκα. Αυτό όμως δε μπορεί να είναι κοινωνία, τουλάχιστον σύγχρονη. Μια ανισότητα αιώνων είναι ανέφικτο να αλλάξει ριζικά, σε μία χρονικά “ριπή οφθαλμού” όπως είναι τα 50 και τα 100 χρόνια αγώνων για ισότητα. Θέλει δουλειά πολύ, όπως λέει κι ο ποιητής.

Η δουλειά αυτή θα πρέπει να γίνει κι στα/από τα δύο φύλα όχι μόνο στους/από τους μεν ή από τους δε. Σε όλα αυτά τα φαινόμενα βίας που γινόμαστε μάρτυρες καθημερινά μερίδιο ευθύνης, άλλοι λιγότερο κι άλλοι περισσότερο, έχουν όλοι κι άντρες και γυναίκες. Όταν λέω όλοι αναφέρομαι στην κοινωνία συνολικά. Εκτιμώ ανούσιο κι επιφανειακό το “για τις γυναικοκτονίες φταίνε οι άντρες” όπως και το “για τις ανδροκτονίες φταίνε οι γυναίκες”. Εύκολα όλοι αναγνωρίζουμε το έγκλημα του θύτη, κάτι προφανές. Όμως οι απαντήσεις κρύβονται πίσω από το κάδρο. Κάθε μορφή βίας/ κακοποίησης είναι κατακριτέα πόσο μάλλον όταν μπει η κατάληξη -κτονία. Μιας που οι γυναικοκτονίες συνταράσουν την ελληνική κοινωνία αναρωτιέμαι, πόσο λιγότερο θύτης είναι η γειτόνισσα (γένους θηλυκού) που άκουγε, έβλεπε και κοίταξε τη δουλειά της; Πόσο λιγότερο θύτης είναι η μαμά (γένους θηλυκού) που πίεσε την κόρης να τον πάρει ή να μη τον χωρίσει; Πόσο λιγότερο θύτης είναι η φίλη (γένους θηλυκού) που ήξερε αλλά δε την πήρε από το χέρι να την πάει για καταγγελία και ούτω καθεξής. Άπειρα άλλα “γένους θηλυκού” όπως προφανώς και γένους αρσενικού. Το χέρι που σηκώθηκε ή όπλισε μαζί με όλα τα παραπάνω χέρια σκότωσαν.

Πόσο άμοιρη ευθυνών είναι μία κοινωνία που δεν έχει επαρκείς ή και κατάλληλες δομές κι υπηρεσίες να περιθάλψει και να υποστηρίξει κακοποιημένους; Που θα έπρεπε να θεωρεί (και να εφαρμόζει) δεδομένη την ισότητα των φύλων; Πόσο άμοιρη ευθυνών είναι μία κοινωνία που δε γαλούχησε με θάρρος, με δύναμη, για να μην ανέχονται κακοποιητικές συμπεριφορές τα μέλη της; Που δε τους έμαθε να αντιδρούν ή να νιώθουν σίγουροι πως θα είναι ασφαλείς ή θα βρουν το δίκιο τους αν μιλήσουν; Πόσο άμοιρη ευθυνών είναι μία κοινωνία για τα πρότυπα που προβάλει; Πόσο άμοιρη ευθυνών είναι μία κοινωνία που δεν “έσβησε” τα πρωτόγονα ένστικτα; Που δεν έμαθε στα μέλη της ότι οι διαφορές δε λύνονται με τα όπλα, τα μπράτσα και την αξία της ζωής; Για οικείους που άκουσαν, που είδαν, που ήξεραν αλλά δεν έκαναν τίποτα;

Για να αλλάξουμε το αποτέλεσμα πρέπει να παρέμβουμε στα αίτια. Με άμεσες και σύγχρονες επιστημονικές παρεμβάσεις, εφαρμόζοντας συστηματικά πλάνα καταπολέμησης αυτών των φαινομένων θα πρέπει να τεθεί ως στόχος η σημαντική μείωσή τους – γιατί δε θα εξαλειφθούν δυστυχώς. Τετριμμένο αλλά έτσι επέρχονται οι ουσιαστικές αλλαγές.

Αν μαθαίναμε ότι απαγορεύεται η άσκηση κάθε μορφής βία, αν μαθαίναμε ότι δεν έχουμε εξουσία σε κανένα έμβιο ον, αν μαθαίναμε να αντιδρούμε στο κακό που συντελείται, μαθαίναμε να νοιαζόμαστε για το καλό του διπλανού μας, αν δε μεγαλώναμε φοβισμένοι, αν είχαμε υποστηρικτικές υπηρεσίες, αν ήταν αυτονόητο ότι όλοι είμαστε ίσοι, ίσως τα πράγματα ήταν καλύτερα. Για όλους!

Δεπάστας Χαράλαμπος

Κοινωνικός Λειτουργός
Υποψήφιος Διδάκτωρ Κοινωνικής Εργασίας

Επικοινωνία: anisihesmeres@gmail.com
Blog: http://depastascharalampos.blogspot.gr/
Like us on Facebook: Ανήσυχες Μέρες (Page)
Follow us on Twitter: Depastas Charalampos
@Ch_Depastas