Πατριαρχία κι ελληνικό τραγούδι

 

Η μουσική είναι μία από τις σημαντικότερες τέχνες, επιστήμες, ενασχολήσεις, ανακαλύψεις στην ιστορική πορεία του ανθρώπου. Είναι ένα ύψιστο μέσω έκφρασης, διασκέδασης, επικοινωνίας. Σημαδεύει και χαρακτηρίζει εποχές, γεγονότα, ανθρώπους, στιγμές, συναισθήματα. Σηματοδοτεί, περνάει μηνύματα, κινητοποιεί, ομαδοποιεί, γκετοποιεί, συμφιλιώνει ή εχθρεύει, εξιστορεί, μυθοποιεί κι απομυθοποιεί, θέτει αξίες, αμφισβητεί.

Τον τελευταίο καιρό μία “καινούρια” λέξη έχει έρθει στην επιφάνεια κι αναπαραγάγεται συνεχώς από τα μέσα, είναι η λέξη πατριαρχία. Αφορμή, οι δολοφονίες, οι βιασμοί και οι κακοποιήσεις γυναικών στη χώρα μας αλλά και παγκοσμίως. Όχι ότι παλαιότερα δε γίνονταν, όμως φαίνεται ότι πλέον “πουλάει” αρκετά κι έτσι τα αιμοδιψή μέσα – με τη σημαντική συμβολή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης – αναπαράγουν πλέον περισσότερο. Ίσως είναι ένα σημάδι αλλαγής της κοινωνίας μας, μία ευαισθητοποίηση κι ένα κοινωνικό ενδιαφέρον για να αλλάξει κάτι. Απλοϊκά λοιπόν, πατριαρχία είναι ένα σύστημα ιδεών που προάγει την αντρική κυριαρχία μεταξύ των δύο φύλων. Κάτι που υφίσταται από τα πρωτόγονα χρόνια κι ένστικτα κι έχει εξελιχθεί με τους αιώνες. Φυσικά με αγώνες κι αίμα – όπως όλοι οι αγώνες – οι γυναίκες σε κάποιες χώρες του κόσμου έχουν κερδίσει αρκετές μάχες, ωστόσο έχει ακόμα δρόμο πολύ.

Φυσικά δεν είμαι ο καταλληλότερος για να αναλύσω ούτε το θέμα της πατριαρχίας ούτε και τη μουσική, την ποίηση ή το τραγούδι ως κοινωνικό φαινόμενο. Ωστόσο το κοινωνικό μου ενδιαφέρον κι η αγάπη μου για το ελληνικό τραγούδι με κινητοποίησε να αναζητήσω στίχους που ενισχύουν και προάγουν την πατριαρχική φύση στην κοινωνίας μας. Μηνύματα, αξίες, στερεότυπα που διαιωνίζονται, παγιώνονται στις συνειδήσεις μας κι εντέλει επηρεάζουν άμεσα κι έμμεσα τις συμπεριφορές ανδρών και γυναικών. Στίχοι που μπορεί να έχουμε τραγουδήσει και να τραγουδάμε πολλές φορές μέχρι και σήμερα, τους χορεύουμε, διασκεδάζουμε μαζί τους, τις περισσότερες φορές χωρίς καν να συνειδητοποιούμε τι λένε και τι μηνύματα περνάνε. Ασφαλώς στο άρθρο μου δεν υπάρχει χώρος για τα σύγχρονα σκουπίδια που εξευτελίζουν τα πάντα κι ιδιαιτέρως τη γυναίκα. Ωστόσο ακόμα κι αυτά τα σκουπίδια δείχνουν για την κοινωνία μας και τους νέους μας, δυστυχώς.

Τα τραγούδια είναι ιστορίες ψυχής.

Παρακάτω παραθέτω στίχους από 10 τραγούδια που έτυχε να μου έχουν προκαλέσει το ενδιαφέρον για όσα περιγράφουν ή τραγούδια που αναζήτησα για τη δημιουργία αυτού του άρθρου. Είμαι σίγουρος πως υπάρχουν πολλά περισσότερα…

Ξεκινώντας από παλιά αυτή τη μικρή αναδρομή, στα 1934, στην καρδιά του ρεμπέτικου, η Ρόζα Εσκενάζυ ερμηνεύει τους στίχους του Γιώργου Καμβύση στο τραγούδι «Κορόιδο άδικα γυρνάς» που λέει:

θέλω να μαστουρώνεται

για μένα να τσακώνεται

έξυπνος σα την αλεπού αμάν αμάν,

και να με δέρνει που και που.

 

Στην μεταπολεμική και μετεμφυλιακή Ελλάδα του 1949, η Μαρίκα Νίκου τραγουδά τους στίχους του Βασίλη Τσιτσάνη στο πασίγνωστο τραγούδι «Ξημερώνει και βραδιάζει»:

σίγουρα θα πάμε, μια και φτάσαμε ως εκεί, εσύ στο χώμα

κι εγώ στη φυλακή.

 

Επίσης στην μεταπολεμική και μετεμφυλιακή Ελλάδα του 1952, η εθνική μας τραγουδίστρια, Σοφία Βέμπο, ερμηνεύει σε στίχους των Γεωργίου Γιαννακόπουλου και Μίμη Τραϊφόρου το τραγούδι «Το χαστούκι»:

Χτύπα λοιπόν χτύπα γερά, χτύπα με ακόμα μια φορά

αφού το κέφι σου το θέλει, αφού το κέφι σου το θέλει

μα να θυμάσαι όπου πας, είν’ ανανδρία να χτυπάς

ένα ανθρώπινο κουρέλι, ένα ανθρώπινο κουρέλι.

 

Το 1960 ο Βαγγέλης Περπινιάδης ερμηνεύει σε στίχους του Κώστα Γιαννίδη «Τα νέα της Αλεξάνδρας»:

Στ' ορκίζομαι Βαγγέλη μου, Βαγγέλη να σε θάψω

αυτή θα την εκδικηθώ, αυτή θα την εκάψω.

 

Η Τζένη Βάνου ερμηνεύει το 1964 τους στίχους του Γιώργου Γιαννακόπουλου στο τραγούδι «Η σκλάβα»:

Η σκλάβα σου ήμουν

η σκλάβα σου είμαι

και σκλάβα θα μείνω.

 

Το 1966 στην ταινία «Όλοι οι άνδρες είναι ίδιοι», η Άννα Φόνσου ερμηνεύει το τραγούδι «Θέλω τα ώπα μου», σε στίχους του Αλέκου Σακελλάριου:

Θέλω τα χάδια μου και την σφαλιάρα μου

από τον άνθρωπο που αγαπώ.

 

Το 1968 στην ταινία «Ο γίγας της Κυψέλης», ο Γιώργος Ζαμπέτας ερμηνεύει το τραγούδι του «Ο Νικολάκης»:

Στο 'πα Νικολάκη, στο ξανάπα

στο 'πα Νικολάκη δε μ' ακούς

οι γυναίκες θέλουν, θέλουνε και φάπα

για να μην μας λένε μαλακούς.

 

Ο Στέλιος Καζαντζίδης ερμηνεύει «Υπάρχω» σε στίχους του Πυθαγόρα το 1975:

Υπάρχω

κι όσο υπάρχεις θα υπάρχω,

σκλάβα τη ζωή σου θά' χω

κι ας βαδίζουμε σε δρόμους χωριστούς.

 

Το 1981 ο Στράτος Διονυσίου ερμηνεύει τους στίχους του Γιάννη Πάριου στο τραγούδι «Και λέγε-λέγε»»:

Κι ύστερα λένε πως φταίει ο φονιάς,

 το ξύλο της χρονιάς, μου φαίνεται πως θέλεις.

 Κοίτα μαζέψου πριν γίνει το κακό.

 Πολύ σου πέφτει που σ’ αγάπησα εγώ.

 

Τέλος, ο Λευτέρης Πανταζής τραγουδά το 1982 τους στίχους του Κώστα Κοφινιώτη στο τραγούδι «Να πεθάνουν οι γυναίκες»:

Να πεθάνουν οι γυναίκες, να πεθάνουνε

για να πάψουνε καψώνια να μας κάνουνε.

 

Τα τραγούδια με πολύ χαρακτηριστικό τρόπο μεταφέρουν τις τάσεις, τις στάσεις, τις απόψεις, τις αντιλήψεις τα στερεότυπα, τις αξίες μίας κοινωνίας. Εύχομαι να έρθει η στιγμή που θα επικρατήσουν στην κοινωνική συνείδηση τραγούδια όπως το “Imagine” του John Lennon και της Yoko Ono.

 

Δεπάστας Χαράλαμπος

Κοινωνικός Λειτουργός
Υποψήφιος Διδάκτωρ Κοινωνικής Εργασίας

Επικοινωνία: anisihesmeres@gmail.com
Blog: http://depastascharalampos.blogspot.gr/
Like us on Facebook: Ανήσυχες Μέρες (Page)
Follow us on Twitter: Depastas Charalampos
@Ch_Depastas