Το φαινόμενο του "υπερτουρισμού" - ένα σύγχρονο κοινωνικό πρόβλημα

 

Οι περισσότεροι διαβάζετε για πρώτη φορά τον όρο “υπέρτουρισμός” (overtourism). Για να προλάβω την πρώτη σκέψη σας, δεν είναι το συναίσθημα δυσφορίας που έχουμε νιώσει οι περισσότεροι κάνοντας τις αγαπημένες μας διακοπές, η δυσαρέσκειά μας για την πολυκοσμία που συναντάμε και δε μας αφήνει να τις απολαύσουμε. Δεν είναι μόνο το να μη βρούμε ξαπλώστρα στην αγαπημένη μας παραλία, δεν είναι το να μη βρούμε θέση στο αγαπημένο μας μαγαζί. Ή τουλάχιστον δεν είναι μόνον αυτά, είναι πολλά περισσότερα.

Είναι ένας όρος που ξεκίνησε να χρησιμοποιείται κυρίως την τελευταία δεκαετία. Σύμφωνα με τον United Nation - World Tourism Organization (UNWTO) ως υπερτουρισμός ορίζεται η αρνητική επίδραση του τουρισμού στην ποιότητα ζωής των πολιτών ενός μέρους αλλά και στην ποιότητα των εμπειριών των επισκεπτών του. Παρατηρείται κυρίως την καλοκαιρινή περίοδο ή περίοδο εορτών κι αργιών ή σε μεγάλες διοργανώσεις. Ωστόσο, σε ολοένα και περισσότερες περιοχές, η διάρκεια του φαινομένου αυξάνεται. Οι χώρες που παρατηρείται είναι κυρίως οι μεσογειακές, οι χώρες δηλαδή που θεωρούνται τουριστικοί παράδεισοι και κορυφαίοι ταξιδιωτικοί προορισμοί όπως η Ισπανία, η Ιταλία, η Γαλλία, η Ελλάδα κι άλλες χώρες. Το καλοκαίρι του 2024 υπολογίστηκε πως πάνω από 120 εκατομμύρια τουρίστες επισκέφτηκαν τις Μεσογειακές χώρες ενώ την Ελλάδα επισκέφτηκαν περισσότεροι από 20 εκατομμύρια τουρίστες - αριθμός διπλάσιος του πληθυσμού της χώρας δηλαδή. Κι αν αυτό φαντάζει μεγάλο, οι Ισπανία, Ιταλία και Γαλλία δέχονται πολλούς παραπάνω τουρίστες… Ο υπερτουρισμός αποτελεί μία σύγχρονη πρόκληση για πολλές κοινωνίες κι εκατομμύρια πολίτες.

Κι αν τα πρώτα έντονα φαινόμενα, τουλάχιστον στη χώρα μας, άρχισαν να “ψιθυρίζονται” το περασμένο καλοκαίρι όταν προκάλεσε μεγάλη αίσθηση η ανακοίνωση - έκκληση τοπικού αξιωματούχου της Σαντορίνης προς τους ντόπιους «να ελαττώσουν τις μετακινήσεις τους» εξ’ αιτίας πολλών τουριστών που φέρνει η κρουαζιέρα στο νησί, στο εξωτερικό έχουν περάσει ήδη στην αντίδραση.

Υπάρχουν περιοχές στη Νότια Ισπανία (κι όχι μόνο) όπου οι ντόπιοι εδώ και πολλά χρόνια αναγκάζονται κι εγκαταλείπουν τα σπίτια τους για τουλάχιστον 6 μήνες (ή τα νοικιάζουν σε τουρίστες) και να πηγαίνουν να ζουν σε περιοχές στο εσωτερικό της χώρας (ένα είδος εσωτερικής μετανάστευσης). Αυτό συμβαίνει επειδή υπάρχει μεγάλη δυσκολία να μετακινηθούν ακόμα και πεζοί ή οδικώς στην καθημερινότητά τους καθώς οι τουρίστες πλημμυρίζουν τις παραλιακές πόλεις, αυξάνονται κατακόρυφα τα επίπεδα ηχορύπανσης, δεν μπορούν να κυκλοφορήσουν για να απολαύσουν ένα καφέ, μία βόλτα, ένα φαγητό κτλ, μέχρι και σοβαρές ελλείψεις στην αγορά (άδεια ράφια σε super-markets) και προβλήματα στην υδροδότηση. Επίσης, ένα νέο φαινόμενο που σχετίζεται με αυτό και είμαι σίγουρος ότι θα απασχολεί όλο και περισσότερο, είναι πως εύποροι τουρίστες αγοράζουν τα σπίτια των ντόπιων σε τριπλάσιες και τετραπλάσιες τιμές από την πραγματική αξία του ακινήτου. Έτσι ο φτωχός πολίτης της νότιας Ευρώπης - με όσα έχει περάσει κι από την οικονομική κρίση τα τελευταία χρόνια στις κατά βάση φτωχές χώρες τους - λύνει κατά κάποιον τρόπο το βιοποριστικό του ζήτημα.

Κάποιοι έχουν ήδη ξεκινήσει κι αντιδρούν ή λαμβάνουν μέτρα για αυτό το νέο κοινωνικό φαινόμενο. Αυστηροποιούν το νομικό πλαίσιο για την ενοικίαση ή την πώληση σπιτιών, πόλεις επιβάλουν επιπλέον φορολόγηση στους τουρίστες (όπως για παράδειγμα η Βενετία για την είσοδο στην πόλη) μέχρι διαδηλώσεις, ακόμα και επιθέσεις σε τουρίστες, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τους πολίτες της Βαρκελώνης.

Ασφαλώς ο τουρισμός είναι κάτι σημαντικό για τις κοινωνίες και τις οικονομίες. Εκατομμύρια άνθρωποι κι επιχειρήσεις, μικρές και μεγάλες, βιοπορίζονται από αυτόν. Ωστόσο, από τη στιγμή που δημιουργούνται φαινόμενα διαταρακτικά για την κοινωνική ισορροπία, την κοινωνική ειρήνη και την ποιότητα ζωής των πολιτών, οφείλουν κοινωνικοί, οικονομικοί και πολιτικοί επιστήμονες να εξετάσουν το φαινόμενο με τη δέουσα σοβαρότητα κι ευθύνη. Ο τουρισμός πρέπει να ισορροπεί με την προστασία του πολιτισμικού πλούτου, της φυσικής ομορφιάς και της ποιότητας ζωής των τοπικών κοινωνιών. Είναι απαραίτητο να προωθηθούν βιώσιμες πρακτικές ενθαρρύνοντας τον εναλλακτικό τουρισμό καθώς επίσης να ευαισθητοποιηθούν οι ταξιδιώτες για τον αντίκτυπο των επιλογών τους. Οφείλουμε όλοι να διασφαλίσουμε τη ζωντάνια και την ελκυστικότητα των προορισμών χωρίς να θυσιάζουμε την αυθεντικότητα και την ομορφιά τους στο βωμό του υπερκέρδους.

 *ευχαριστώ την Ισπανική Ομάδα στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που συμμετείχα στη Μάλτα πριν λίγες μέρες για το μοίρασμα, τους προβληματισμούς και την τροφή για σκέψη που μου έδωσαν μετά από τη συζήτησή μας.

Δεπάστας Χαράλαμπος

Κοινωνικός Λειτουργός
MSc "Επαγγελματικής και Περιβαλλοντικής Υγείας - 
Διαχείρισης και Οικονομικής Αποτίμησης"

Επικοινωνία: anisihesmeres@gmail.com
Blog: http://depastascharalampos.blogspot.gr/
Like us on Facebook: Ανήσυχες Μέρες (Page)
Follow us on Twitter: Depastas Charalampos
@anisihesmeres